Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu
Jedno z najstarszych muzeów archidiecezjalnych w Polsce.
Początki
Koncepcja Muzeum Archidiecezjalnego, dawniej znanego jako Muzeum Diecezjalne, ma swoje początki w roku 1898. Z powodu działań sekularyzacyjnych prowadzonych przez władze pruskie od 1810 roku, władze kościelne podjęły decyzję o ochronie sztuki sakralnej, która była narażona na zniszczenie i zapomnienie. Wraz z końcem XIX wieku moda na modernizację kościołów doprowadziła do zaniedbania wielu cennych artefaktów, które trafiały na strychy lub do piwnic, często ulegając nieodwracalnemu uszkodzeniu.
W celu zapobiegnięcia tej dewastacji, władze diecezji wrocławskiej wydały w 1896 roku polecenie zarejestrowania i zabezpieczenia wszystkich wartościowych zabytków z terenów Śląska, włączając w to przedmioty wycofane z użytku liturgicznego. Te działania zostały zorganizowane pod nadzorem ks. dr Józefa Jungnitza, doświadczonego badacza historii śląskiej, który uzyskał odpowiednie pomieszczenia w budynku archiwalno-bibliotecznym diecezji wrocławskiej, gdzie przechowywano wyselekcjonowane artefakty. W ten sposób ks. Jungnitz stał się pierwszym dyrektorem Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu.
Pierwsze otwarcie wystawy
W 1903 roku, po zebraniu odpowiedniej kolekcji eksponatów, odbyła się pierwsza wystawa, która została udostępniona społeczności wrocławskiej. Kardynał Georg Kopp, zgodnie z charakterem i ideą muzealnictwa, interpretowanego jako "starożytnictwo", wybrał głównie gotycką salę z roku 1520 na pierwszym piętrze budynku biblioteki kapitulnej, charakteryzującą się sklepieniami krzyżowymi wspartymi na masywnych filarach. Ta sala, przy której prawdopodobnie pracowali ci sami kamieniarze, którzy budowali wrocławski Ratusz, oraz niektóre pomieszczenia neogotyckiego budynku archiwalno-bibliotecznego z 1898 roku, zostały wyznaczone na tymczasową siedzibę powstającego muzeum kościelnego.
Okres II wojny światowej
Ze względu na obawy przed działaniami frontowymi I wojny światowej, kierownictwo muzeum podjęło decyzję o przeniesieniu cenniejszych eksponatów oraz archiwaliów do Hildesheim w celu ich zabezpieczenia. Po zakończeniu wojny w roku 1918, przedmioty te wróciły do Wrocławia. W 1918 roku zmarł pierwszy dyrektor muzeum, a jego obowiązki przejął ks. Alfons Nowack, który podjął się ogromnej pracy reorganizacji instytucji po zniszczeniach wojennych. Skupił się głównie na uporządkowaniu archiwum, biblioteki i muzeum, wykorzystując pierwotne pomieszczenia.
Działania wojenne II wojny światowej w latach 1939–1945 zmusiły kolejnego dyrektora, ks. dr Kurta Engelberta w roku 1942, do zabezpieczenia i ewakuacji zbiorów na terenie Śląska. Niestety, część eksponatów została zagubiona, zniszczona lub rozproszona. Wśród utraconych dzieł były m.in. obrazy Łukasza Cranacha Starszego „Madonna” z Kolegiaty Głogowskiej oraz „Madonna pod jodłami” z katedry wrocławskiej, unikalne zbiory numizmatyczne oraz kilka średniowiecznych tryptyków i rzeźb. Gmach archiwalno-muzealny również uległ poważnym zniszczeniom, ale jego odbudowa rozpoczęła się po zakończeniu wojny. Wtedy też rozpoczęto trwającą do dziś rewindykację zbiorów.
Muzeum zostało ponownie otwarte dla zwiedzających w 1947 roku, a uroczystość otwarcia poprowadził ks. bp prof. Wincenty Urban, który wydał również dokładny katalog zbiorów muzealnych w 1975 roku. Po wojnie funkcję wicedyrektora i dyrektora pełnił mjr Zygmunt Wrześniowski, autor przewodnika po Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu z 1952 roku.
Koniec XX w. i współczesność
Ze względu na organizowane wystawy czasowe oraz rosnącą liczbę eksponatów, Muzeum Archidiecezjalne z czasem zajęło kolejne części budynku archiwalno-bibliotecznego diecezji wrocławskiej, włączając poddasze, część piwnic na magazyny i pracownię konserwatorską, a nawet sale kapituły. Po zmianach społeczno-politycznych w 1989 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę - cały budynek pokapitulny z roku 1756 przy pl. Katedralnym 16. W 1991 roku wystawy zostały ostatecznie ustawione chronologicznie i tematycznie, a część eksponatów przeniesiono do magazynu.
Następnie, w latach 1992–1994, dzięki wsparciu ks. kardynała Henryka Gulbinowicza oraz różnych instytucji i osób prywatnych, przystąpiono do prac remontowych nowej siedziby Muzeum. Oficjalne przekazanie nowej siedziby na cele muzealne miało miejsce 30 sierpnia 1994 roku z udziałem ks. kard. Henryka Gulbinowicza.
Muzeum dzisiaj
Obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym znajduje się około pół tysiąca książek oraz około sześć tysięcy zabytków, w tym wyjątkowo bogate zbiory sztuki gotyckiej. Choć eksponaty nie są zbiorem systematycznie gromadzonym, to reprezentują one religijną sztukę regionu w różnych jej aspektach, ukazując jej otwartość na obce wpływy oraz charakter śląskiej sztuki średniowiecznej, jej ewolucję ideową i stylistyczną.
Oprócz stałych i czasowych wystaw Muzeum Archidiecezjalne organizuje koncerty, wykłady, programy radiowo-telewizyjne oraz uroczystości kościelne. Miejsce to jest także spotkaniem przewodników miejskich i terenowych, gdzie przygotowuje się katalogi wystaw, ulotki reklamowe, katolickie kalendarze ścienne oraz rzadkie pozycje książkowe, takie jak polskie tłumaczenie Księgi Henrykowskiej czy prace autorstwa Zygmunta Antkowiaka. W 1998 roku Muzeum Archidiecezjalne obchodziło jubileusz stulecia, będąc jednym z nielicznych muzeów, które zachowały historyczną ciągłość w charakterze i działalności.
